Tin tức sự kiện

Thuế từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong cấu trúc kinh tế và xã hội của mọi quốc gia. Với vai trò là nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước, thuế không chỉ cung cấp tài chính cho các hoạt động công ích như giáo dục, y tế, quốc phòng mà còn được sử dụng như một công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô. Bên cạnh đó, thuế đóng góp vào việc duy trì công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Chính vì vậy, việc hiểu rõ vai trò của thuế không chỉ giúp chúng ta nhìn nhận đầy đủ về chức năng của nhà nước mà còn thấy được mối quan hệ mật thiết giữa thuế và sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

1. Tìm hiểu về thuế

1.1. Thuế là gì?

Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của các cá nhân, tổ chức, hoặc doanh nghiệp cho nhà nước, không mang tính chất hoàn trả trực tiếp. Nó được chính phủ thu để phục vụ cho các mục tiêu chung của xã hội như chi tiêu công, phát triển cơ sở hạ tầng, đảm bảo an ninh quốc phòng, và cung cấp các dịch vụ công cộng. Thuế có nhiều loại, bao gồm thuế thu nhập, thuế tiêu dùng, thuế tài sản, thuế xuất nhập khẩu, và được sử dụng như một công cụ quan trọng để điều tiết hoạt động kinh tế và xã hội.

1.2. Đặc trưng của thuế

Các khoản thu thuế được tập trung vào Ngân sách nhà nước là những khoản thu nhập của nhà nước được hình thành trong quá trình nhà nước tham gia phân phối của cải xã hội dưới hình thức giá trị.

– Thuế là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

Sự ra đời của thuế gắn liền với sự ra đời của nhà nước. Nếu không có thuế, nhà nước không có đủ điều kiện tiềm lực kinh tế để duy trì hoạt động cũng như thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình. Nguồn thu ngân sách Nhà nước có tới 90% được tạo lập từ thuế. Chỉ khi cho thuế tính quyền lực thì thuế mới đảm bảo thực hiện thu thuế một cách hiệu quả nhất, tạo lập được ngân sách quốc gia.

– Thuế dựa vào thực trạng của nền kinh tế (GDP, chỉ số giá tiêu dùng, chỉ số giá sản xuất, thu nhập, lãi suất,…).

– Thuế được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp là chủ yếu:

Tính không đối giá của thuế thể hiện ở điểm: bất kỳ chủ thể nào miễn đủ điều kiện nộp thuế theo quy định thì dù đã nhận được một khoản lợi ích nào hay chưa thì đều phải nộp thuế.

Các chủ thể nộp thuế về ngân sách nhà nước, nhà nước lấy ngân sách này chi cho việc xây dựng trường học, bệnh viện, cầu đường,… và mọi người dân được hưởng lợi ích từ đó, trong đó có chủ thể nộp thuế. Vì vậy thuế thường không hoàn trả trực tiếp.

– Thuế mang tính vĩnh viễn

Đặc tính này cho thấy nộp thuế cho Nhà nước không giống như hình thức cho Nhà nước vay tiền nên không thể đòi hỏi Nhà nước phải hoàn trả, bởi vì nguồn thu từ thuế được dùng đáp ứng nhu cầu chi tiêu công mà phần lớn khoản chi này mang tính cấp phát nên nộp thuế cho Nhà nước là san sẻ một phần gánh nặng các khoản chi của Nhà nước.

2. Vai trò của thuế trong kinh tế

Nguồn thu chính cho ngân sách nhà nước

  • Thuế là nguồn thu chủ yếu của chính phủ để chi trả cho các dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, quốc phòng, và phúc lợi xã hội.
  • Đảm bảo nguồn tài chính ổn định cho chính phủ thực hiện các chính sách phát triển và duy trì sự ổn định quốc gia.

Điều tiết hoạt động kinh tế

  • Khuyến khích hoặc hạn chế sản xuất và tiêu dùng: Thuế được sử dụng để tác động đến hành vi của người tiêu dùng và doanh nghiệp. Ví dụ, thuế tiêu thụ đặc biệt có thể áp dụng để hạn chế tiêu dùng những hàng hóa có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu bia, trong khi giảm thuế cho các lĩnh vực cần khuyến khích như năng lượng tái tạo.
  • Bảo vệ sản xuất trong nước: Thuế nhập khẩu được áp dụng để bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh từ hàng nhập khẩu.

Điều chỉnh phân phối thu nhập

  • Công bằng xã hội: Chính phủ sử dụng các hệ thống thuế lũy tiến, nơi những người có thu nhập cao phải đóng thuế cao hơn so với người có thu nhập thấp, giúp giảm sự chênh lệch giàu nghèo trong xã hội.
  • Phân phối lại nguồn lực: Thuế được dùng để tài trợ cho các chương trình xã hội, y tế, giáo dục, giúp tăng cơ hội tiếp cận các dịch vụ công cho mọi tầng lớp dân cư.

Kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô

  • Kiểm soát lạm phát: Chính phủ có thể tăng thuế để giảm tổng cầu khi cần giảm lạm phát, bằng cách làm giảm lượng tiền mà người tiêu dùng và doanh nghiệp có thể chi tiêu.
  • Ổn định kinh tế: Thuế là một công cụ quan trọng trong việc thực hiện các chính sách tài khóa, giúp điều chỉnh nền kinh tế, tránh các cú sốc lớn, và giữ cho tăng trưởng kinh tế ở mức bền vững.

Khuyến khích đầu tư và tăng trưởng kinh tế

  • Hỗ trợ doanh nghiệp và ngành công nghiệp: Chính phủ có thể giảm thuế hoặc cung cấp ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp mới, hoặc các ngành nghề quan trọng nhằm thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng.
  • Thúc đẩy tiêu dùng và sản xuất: Bằng cách giảm thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế tiêu dùng, chính phủ có thể khuyến khích tiêu dùng, từ đó thúc đẩy sản xuất và tăng trưởng kinh tế.

3. Vai trò của thuế trong xã hội

Vai trò của thuế trong xã hội
Vai trò của thuế trong xã hội

Đảm bảo công bằng xã hội

  • Hệ thống thuế lũy tiến giúp giảm bất bình đẳng thu nhập, phân phối lại tài sản giữa các tầng lớp xã hội.
  • Sử dụng nguồn thu từ thuế để hỗ trợ các chương trình xã hội, phúc lợi cho người nghèo và yếu thế.

Hỗ trợ phát triển phúc lợi và dịch vụ công cộng

  • Thuế cung cấp tài chính cho các dịch vụ công như y tế, giáo dục, hạ tầng giao thông và an sinh xã hội.
  • Giúp phát triển và nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo cơ hội tiếp cận các dịch vụ cơ bản cho mọi người dân.

Bảo vệ môi trường

  • Áp dụng thuế môi trường để điều chỉnh các hoạt động gây hại cho môi trường, khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo.
  • Sử dụng các loại thuế như thuế carbon, thuế tiêu thụ nhiên liệu để giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và biến đổi khí hậu.

Giữ vững an ninh và ổn định xã hội

  • Thuế cung cấp nguồn tài chính cho chính phủ duy trì trật tự, an ninh và phát triển hệ thống pháp luật.
  • Đảm bảo sự ổn định xã hội và bảo vệ an ninh quốc gia, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế bền vững.

Đảm bảo sự công bằng về cơ hội

  • Thuế tài trợ cho các dịch vụ giáo dục, y tế công cộng, giúp mọi người dân có cơ hội tiếp cận dịch vụ cơ bản, không phân biệt giàu nghèo.
  • Tạo ra cơ hội phát triển cho mọi cá nhân, góp phần xây dựng một lực lượng lao động có trình độ, thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội.

Thuế không chỉ là công cụ tài chính mà còn là phương tiện quan trọng giúp đạt được công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, duy trì an ninh và thúc đẩy phát triển con người.

4. Vai trò của thuế trong hội nhập quốc tế

Điều tiết hoạt động thương mại quốc tế

  • Thuế xuất nhập khẩu: Thuế đóng vai trò điều tiết hoạt động xuất nhập khẩu, bảo vệ các ngành sản xuất trong nước trước sự cạnh tranh quốc tế. Thuế nhập khẩu cao giúp bảo vệ các doanh nghiệp nội địa khỏi sự cạnh tranh quá mức từ các sản phẩm nước ngoài, trong khi thuế xuất khẩu thấp hoặc miễn thuế thúc đẩy việc xuất khẩu hàng hóa, gia tăng sự hiện diện của sản phẩm nội địa trên thị trường quốc tế.
  • Thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh: Khi áp dụng thuế hợp lý, chính phủ có thể tạo ra một môi trường thương mại quốc tế cân bằng, khuyến khích các doanh nghiệp nội địa cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh.

Thúc đẩy đầu tư quốc tế

  • Chính sách ưu đãi thuế: Để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, nhiều quốc gia đưa ra chính sách ưu đãi thuế như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc miễn thuế trong những giai đoạn đầu tư ban đầu. Điều này khuyến khích dòng vốn đầu tư nước ngoài vào nền kinh tế, tạo cơ hội việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế trong nước.
  • Hiệp định thuế song phương và đa phương: Việc ký kết các hiệp định thuế nhằm tránh tình trạng đánh thuế hai lần khi doanh nghiệp hoạt động ở nhiều quốc gia, khuyến khích sự tự do luân chuyển vốn và đầu tư giữa các nước. Điều này giúp tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm thiểu rào cản về thuế.

Tham gia các tổ chức kinh tế quốc tế

  • Hợp tác và điều chỉnh chính sách thuế theo tiêu chuẩn quốc tế: Thông qua việc tham gia vào các tổ chức như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), các quốc gia phải điều chỉnh chính sách thuế để phù hợp với các tiêu chuẩn và quy tắc toàn cầu, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong thương mại quốc tế.
  • Chống trốn thuế và chuyển giá: Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc hợp tác giữa các quốc gia để ngăn chặn các hành vi trốn thuế và chuyển giá của các công ty đa quốc gia là cực kỳ quan trọng. Các thỏa thuận quốc tế về thuế giúp giảm thiểu những lỗ hổng về thuế, bảo vệ nguồn thu cho cả các quốc gia tham gia.

Thúc đẩy phát triển bền vững toàn cầu

  • Thuế carbon và môi trường quốc tế: Nhiều quốc gia đã áp dụng các loại thuế liên quan đến môi trường, như thuế carbon, nhằm giảm lượng khí thải và góp phần vào các mục tiêu phát triển bền vững. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường trong nước mà còn đóng góp vào nỗ lực toàn cầu trong việc ngăn chặn biến đổi khí hậu và giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái toàn cầu.
  • Chia sẻ lợi ích kinh tế toàn cầu: Nhờ việc áp dụng các chính sách thuế linh hoạt và tham gia các thỏa thuận quốc tế, quốc gia có thể hưởng lợi từ quá trình chia sẻ các nguồn tài nguyên, công nghệ và tri thức từ các quốc gia phát triển, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và toàn diện.

Nâng cao uy tín và vị thế quốc gia

  • Thu hút đối tác kinh tế quốc tế: Một chính sách thuế minh bạch, ổn định và phù hợp với thông lệ quốc tế giúp quốc gia trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư, nâng cao uy tín và vị thế trong cộng đồng quốc tế.
  • Tạo lòng tin cho cộng đồng doanh nghiệp: Thuế ổn định và phù hợp với các quy tắc quốc tế cũng tạo lòng tin cho doanh nghiệp trong và ngoài nước, thúc đẩy hợp tác kinh tế toàn cầu và mở rộng quan hệ thương mại quốc tế.

Trên đây là những chia sẻ về vai trò của thuế. Luật và Kế toán Việt Mỹ hy vọng đã có thể mang lại cho bạn những thông tin hữu ích nhất.

Đánh giá
Tác giả

Nguyễn Thanh Phúc

Ông Nguyễn Thanh Phúc có hơn 15 năm kinh nghiệm quản trị doanh nghiệp, tư vấn, hỗ trợ pháp lý, thuế và cố vấn chiến lược. Ông Nguyễn Thanh Phúc là một chuyên gia đầu ngành trong lĩnh lực Luật và kế toán tại Việt Nam, người sáng lập thương hiệu Luật và kế toán Việt Mỹ đã nhượng quyền thương hiệu thành công hơn 30 chi nhánh toàn quốc. Việt Mỹ là thương hiệu duy nhất của Việt Nam đủ uy tín để nhượng quyền và thành công trong lĩnh vực Luật và Kế toán.